Forum Klasy IIIg

welwet

Słuchajcie a jakie rzeki nie uchodza do Bałtyku?

Welka

Strwiąż, Orawa, Morwa i Orlice

kasiant

hmmm,cos mi tu nie pasuje,ja mam
Morze Czarne: strwiaz(wpada do dniestru) i orawa (wpada do wagi i dalej do dunaju)
Morze Północne: Izera i Orlica(wpadaja do Łeby)
Nie mam nic o zadnej Morwie.....

nicky

ja se skserowałem trochę od koleżanki z 2b kilka tematów (bo posiada pełniejsze notatki), ona wypisała 15 Shocked

rzek

(część to raczej rzeczki), które nie uchodzą do Bałtyku

Welka

No to napisz jakie ona miała. Widziałam jej notatki i ufam, ze są dobre Very Happy

nicky

jeżeli będe przes sobote lub niedzielę i jeżeli uda mi się odszyfrować te grypsy (ten fragment to istne bazgroły Exclamation

) to owszem napiszę

welwet

Mam prośbę. Czy mógły ktoś zamieścić na forum tę ściąge którą Kasia wszystkim rozesłała? Nie chce mi sie otworzyć :/

oleńka:]

dobry pomysl, bo do mnie to nawet nie doszlo. wiec jak ktos ma to niech tu wrzuci Smile

Welka

Do mnie też nie doszło Sad

Katie

Polska-312 683km2 : 3538 km: z brzegiem 3644km Przyl. Rozewie:54st. 50' N (Jastrzębia Góra); przełęcz Użocka:49st. 00' N = 5st. 05' albo 649 km; kolano Odry:14st. 07' E (Cedynia); kolano Bugu:24st. 08' = 10st. 01' albo 689 km wzdłuż 52st. Szer. Geogr. pn., największa rozciągłość od w-y Uznam do zakola sanu w Bieszczadach – 811 km GRANICE: E 1244 km, Rosja, Litwa, Białoruś, Ukraina; S 1310 km, Ukraina, Słowacja, Czechy; W 460 +- 5 km, Niemcy; N morska linia prosta: 524 km, linia brzegowa: ponad 630 km ; ENDEMIT-rosliny lub zwierzęta występujące wyłącznie na danym obszarze i nie występuje poza nim np. ostróżka tatrzańska RELIKT-rosliny lub zwierzęta bedące pozostałością po minionej epoce geologicznej. KLIMAT – charakterystyczny przebieg zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim (30-50 lat). Ustalony jest na podstawie wieloletnich obserwacji normalny przebieg pogody, zarówno jej stanów jak i poszczególnych jej składników. Badając klimat badalibyśmy MASĘ POWIETRZA POGODA - Pogoda to ogół zjawisk atmosferycznych zachodzących w danej chwili w dolnych warstwach atmosfery Masy powietrza przemieszczają się zawsze z wyżu do niżu. To przenoszenie się mas powietrza nazywamy wiatrem. Rozkład wyżów i niżów na teranie Europy: WYŻE STACJONARNE: Grenlandzki (na Północnym zachodzie Europy), Azorski (w środku Atlantyku), Uralski (wschód Europy) (czasami dochodzi do Polski wyż arktyczny)PAS WYŻÓW WĘDRUJĄCYCH charakterystyczne dla klimatu umiarkowanego, przemieszczają się zgodnie z ruchem wirowym ziemi – z zachodu na wschód Powietrze polarno-morskie – kształtuje się w okolicach Grenlandii przechodzi przez Atlantyk next przez Europę zachodnia; chłodne latem, cieplejsze zimą, wilgotne, zachmurzenie, częste opady – powoduje zmniejszenie amplitudy temperatur rocznych (masa polarna – masa chłodna, masa morska – wilgotna, tworzy się nad oceanem, latem ochładza, zimą ociepla) Powietrze polarne kontynentalne – suche; duże nasłonecznienie; latem ciepłe, zimą zimne – powoduje zwiększenie amplitudy temperatur rocznych, ale również dobowych; przychodzi z wyżu Uralskiego Powietrze zwrotnikowo-morskie – ciepłe, lekko wilgotne, małe opady i zachmurzenie; tworzy się dzięki wyżowi azorskiemu (na Atlantyku blisko zwrotnika to jest)*bardzo ładne humusy się tworzą. Powietrze zwrotnikowo-kontynentalne – powietrze kształtowane na terenach około zwrotnikowych ale na terenach kontynentalnych - lądowych(z północnej Sahary, Bliskiego Wschodu, Afganistanu) gorące, suche, tworzą halny, silne i szybkie wiatry Powietrze arktyczne –zimne, mroźne, lekko wilgotne, opady stałe (śnieg – zima, wiosna, jesień; grad – lato); daje swe znaki najczęściej w kwietniu (Zimnych Ogrodników, Zimna Zośka);powstaje na terenach arktycznych i dociera do nas przez Skandynawie i Bałtyk; Położenie Polski sprawia, że mamy klimat – umiarkowany przejściowy charakteryzuje się 6 porami roku ( w Kanadzie tez maja 6 pór): przedwiośnie, wiosna właściwa, lato, polska złota jesień, przedzimie – szaruga jesienna, zima Pokrywa czwartorzędowa: czwartorzęd: plejstocen 1,9 mln lat temu Kolocen 10 tys. Lat temu(zaczął się). W Plejstocenieklimat się znacznie ochłodził były znaczne opady deszczu i śniegu przez to ze było zimno i właśnie to spowodowało, że zaczął tworzyć się lądolód. Ten lądolód na początku powstał w Skandynawii i powoli zaczął przesuwać się na południe i dotarł aż do Polski. W Plejstocenie nie było cały czas zlodowacenia, ale występowały okresy, w których było cieplej i potem znowu następowało oziębienie i właśnie ten okres kiedy było bardzo zimno to jest nazywany glacjałem (okres oziębienia klimatu); zasięg lądolodu znacznie się powiększał ale między tymi glacjałami występowały okresy cieplejsze interglacjały (okres ocieplenia się klimatu) i wtedy ten lądolód topił się. W Polsce możemy wyróżnić następujące zlodowacenia: a)zlodowacenie Narwi (inaczej zwane podlaskim); występowało na obszarze Pomorza, Warmii i Mazur b)zlodowacenie południowopolskie (krakowskie) c)środkowopolskie d)północnopolskie (bałtyckie) To że lądolód nasuwał się na powierzchnię Polski i potem znowu cofał się i znowu nasuwał spowodowało ze rzeźba znacznie się zmieniła i powstały osady na powierzchni całego kraju. Powstały osady i formy polodowcowe. Osady czyli np. glina zwałowa (piaski, żwiry, iły, głazy). Osady fluwioglacjalne osady (wodnolodowcowe), które powstały przez to, ze lądolód zaczął się topić i wody, które wypływały spod lodowca niosły materiał (piaski, żwiry, iły, muły), iły warwowe na przedpolu lądolodu w zagłębieniach, budowa warstwowa zimą ciemny, latem jasny i ten materiał się osadzał.Gliny zwałowe osady, które powstały poprzez bezpośredni kontakt z lądolodem (piaski, iły, żwiry, mułki, różnego rodzaju głazy) Grubość osadów: najwięcej osadów jest na północy Polski przekracza 200 (nawet do 300) metrów, w środkowej Polsce ok. 100-150 metrów, w południowej ok. 50 metrów, ale są też obszary np. w górach gdzie osadów czwartorzędowych nie ma w ogóle, bo zostały one zniszczone pod wpływem procesów wietrzenia. Na obszarze najmłodszego zlodowacenia (północnopolskiego) występuje rzeźba młodoglacjalna- formy polodowcowe są tam bardzo dobrze zachowane i rzeźba jest urozmaicona. A na obszarze nizin środkowopolskich ta rzeźba jest już bardziej jednolita, monotonna, nazywamy to rzeźbą staroglacjalną, ponieważ te formy zostały zniszczone pod wpływem procesów denudacyjnych (wyrównywanie, obnażanie powierzchni) i to nastąpiło w wyniku działania wody i wiatru i przez wodę i wiatr ta zwietrzelina, która była na wierzchu została usunięta i dlatego ta rzeźba jest bardziej płaska.Formy polodowcowe: a)morena czołowa- możemy je zobaczyć na północy Polski np. Wierzyca (329metrów, najwyższa morena czołowa, która została) b)morena denna c)jeziora polodowcowe (np. rynnowe- powstały przez rynny pod lodowcem, płynęła tam roztopiona woda ;] która tworzyła rynny i tworzyła jeziora rynnowe o wydłużonych kształtach i stromych zboczach np. jezioro Gopło) jeziora wytopiskowe- okrągły kształt, są bardzo głębokie (w Sierakowie) d)drumliny- zespoły wydłużonych, równolegle ułożonych wałów, powstały prostopadle do czoła lądolodu e)stożki sandrowe (sandr Tucholski i Augustowski)- lądolód topił się, wody wypływały, niosły materiał i ten materiał został zakumulowany czyli osadzony f)ozy i kemy- wzgórza, które powstały przez działalność wód roztopowych, przez akumulacje żwirów itp. EROZYJNE: g)Pradoliny- (toruńsko-eberzwaldzka, warszawsko-berlińsk, wrocławsko-magdeburska) związane z działalnością erozyjną h)Gołoborze- w klimacie subarktycznym następowało wietrzenie mrozowe i to spowodowało ze w szczeliny skalne dostawała się woda, która później zamarzała i rozsadzała je i tworzyły się gołoborze (g. Świętokrzyskie) i)W klimacie arktycznym od lądolodu wiał silny wiatr i przenosił drobny materiał daleko przed czoło i powstawały pokrywy lessowe, grubość nawet do 30 metrów, pokrywy te są np. na wyżynie lubelskiej Jednostki tektoniczne w Polsce. Rozbicie Laurazji i Godwany. Jednostki tektoniczne łączą się z budowa geologiczną. Europa powstawała wraz z rozwojem litosfery. Najstarszą częścią Europy jest tarcza krystaliczna inaczej wschodnioeuropejska, zbudowana jest ze skał magmowych i przeobrażonych. Powstała z „Laurazji”, w tej chwili obejmuje Skandynawię, Płn.-Zach. Rosję, państwa nadbałtyckie oraz Płn.-Wsch. Polskę. Tarcza krystaliczna, która powstawała w prekambrze (czyli jest najstarszym elementem europejskim jeżeli chodzi o budowę geologiczną, czyli ma ponad 600 mln lat, wtedy na tarczy dochodziło do fałdowań, co spowodowało, że warstwy skalne są nafałdowane). Tarcza krystaliczna powstawała w najstarszym okresie tworzenia się litosfery, czyli w archaiku, w erze prekambryjskiej. W momencie wypiętrzenia się łańcuchów na tarczy, dochodziło do procesów wietrzenia, które niszczyły niektóre warstwy skalne i ten zniszczony materiał zgodnie z ówczesnym ruchem wiatrów, wypychany był w kierunku południowo-wschodnim (dzisiaj był by to kierunek Morza Czarnego i Kaspijskiego). Te osady utworzyły platformę osadową. Był to proterozoik, czyli młodszy prekambr. W tym prekambrze powstały dwie jednostki: tarcza krystaliczna i platforma osadowa (czarnomorska) – zbudowana tylko i wyłącznie ze skał osadowych. To są najstarsze części Europy bardzo często zwane Praeuropą. W erze paleozoicznej i mezozoicznej doszło do trzech ważnych fałdowań, które spowodowały przyrost masy lądowej w Europie o Europę Śr. I Zach. Te górotwórczości to najstarsza kaledońska w kambrze, później w karbonie hercyńska i erze mezozoicznej w jurze ruchy iberyjskie. Wtedy te górotwórczości, które istniały w erze paleozoicznej i mezozoicznej spowodowały przyrost masy lądowej i tą część najczęściej nazywamy Paleoeuropą. Jeżeli chodzi o najmłodszy okres, czyli erę kenozoiczną no to głównym wydarzeniem jest górotwórczość alpejska, która powoduje przyrost Europy Płd. Część ta nazywana jest Neoeuropą. Praeuropa, Paleoeuropa i Neoeuropa spotykają się na terenie Polski-geologiczny dowód na położenie Polski w środkowej Europie. Diagram Polski Linia ograniczająca Praeuropę od Paleo i Neoeuropy nazywa się linią Teysera. Biegnie ona od Danii, przez Morze Bałtyckie, na teren Polski wchodzi w okolicach Kołobrzegu, biegnie w kierunku Bydgoszczy, doliną Wisły do ujścia Sanu i ujściem Sanu do granicy Płd.-Wsch. Czyli mniej więcej między Roztoczem a Karpatami. Na terenie ukraińskim biegnie doliną Dniepr do Morza Czarnego. W obrębie Praeuropy na terenie Polski wyróżniamy 6 jednostek tektonicznych (1 do 3 – wyniesienia, 4 do 6 obniżenia): 1 – wyniesienie Łeby 2 – wyniesienie mazursko – suwalskie (obejmuje Pojezierze suwalskie i Mazury) 3 – wyniesienie Sławatycz (dzisiaj-Polesie Lubelskie i Dolina Dolnego Wieprza) 4 – obniżenie perybałteckie (dzisiaj-Warmia i Żuławy) 5 - obniżenie podlaskie (Dolina Podlaska) 6 – obniżenie nadburzańskie (terenu górnego i środkowego Bugu) Pierwszych 5 jednostek leży na tarczy krystalicznej, czyli w podłożu mamy skały magmowe i przeobrażone pochodzenia prekambryjskiego. Tarcza ta była nafałdowana, dlatego występują wyniesienia i obniżenia. Na wyniesieniach, skały krystaliczne znajdują się obecnie na głębokości 300 metrów. Na obniżenia skały krystaliczne znajdują się na głębokości 3000 m. => Pierwsze ruchy górotwórcze na tarczach musiały być dość znaczące. Niektóre warstwy zostały zniszczone w procesie wietrzenia, dlatego w tych pięciu jednostkach mogą wystąpić __________ - niektóre warstwy zostały zniszczone i zniknęły-zostały wywiane i przeniesione na platformę. Szósta jednostka znajduje się na platformie czarnomorskiej – zbudowana jest ze skał osadowych. Platforma nigdy nie podlegała ruchom górotwórczym, dlatego wszystkie warstwy są ułożone poziomo – horyzontalne ułożenie warstw. Jeżeli nie podlegała procesom wynoszenia, to jedna warstwa nakładała się na drugą – mamy zachowane wszystkie warstwy geologiczne, które się odkładały na tym terenie, najstarsza na dole, najmłodsza do góry. Każdy rdzeń wietrzenia geologicznego tworzy pełen profil geologiczny – tzw. stratotyp. Stratotyp służy do określania wieku względnego skał metodą stratygraficzną. Paleoeuropa.Z czasm tworzenia się Praeuropy, obszar Paleo i Neoeuropy był dnem oceanu. Dlatego Paleoeuropa głównie zbudowana jest ze skał osadowych pochodzenia morskiego 7 – Niecka Brzeżna ułożona równolegle do linii T-T, w której warstwy skalne nachylone są w kierunku Praeuropy 8 - Wał Pomorsko-Kujawski z Górami Świętokrzyskimi (od Kołobrzegu począwszy aż na obszarze Kielecko-Sandomierskim kończąc) 8a – Góry Świętokrzyskie (powstawały na raty – w pierwszej kolejności, najstarszej, pozostawiającej ślady na powierzchni po górotwórczości kaledońskiej, powstały Łysogóry – tzw. trzon świętokrzyski; zbudowane one są w kwarcytów-skała osadowa zdiagenezowana; w orogenezie hercyńskiej następuje piętrzenie otoczki Łysogór, czyli skał wapiennych, które były dnem oceanicznym). Od tego czasu obszar ten nie był ruszany geologicznie. 8b – wał Pomorsko-Kujawski, który w momencie tworzenia się Gór Świętokrzyskich jest dnem morskim. Jest nim przez całą erę paleozoiczną aż do jury – ruch kimeryjski. Ruch ten spowodował, że wszystkie osady morskie-piaski, żwiry, sole-zostały wyniesione. Spowodował, że układ poziomy przeszedł w układ pionowy. Przede wszystkim dotyczy to warstw soli, które odkładały się na dnie oceanicznym. Zostały poprzedzielane i postawione w piachu. Takie postawione warstwy solne nazywamy słupami solnymi ____ diapirami. Diapir – słup solny, który powstał na skutek ruchu kimeryjskiego w wale Pomorsko Kujawskim. Słupy te mamy w cały wale porozkładane (Kołobrzeg, Połczyn-Zdrój, Włocławek, Inowrocław, Kłodawa- jedno z największych kopalni soli) 9 – niecki środkowe, które przez całą erę paleozoiczna były dnem oceanicznym, dopiero procesie kształtowania wału pomorsko-kujawskiego dno morskie zafalowało tworząc 3 charakterystyczne zagłębienia. Zbudowane ze skał osadowych pochodzenia morskiego 9a – niecka szczecińska (niewielkie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego) 9b – niecka łódzka (piaski, żwiry, iły) 9c – niecka Miedzińska (miechowska) (osady węglanowe-wapień gips) 10 – monoklina przedsudecka (zespół warstw skalnych, nachylonych pod tym samym kątem)– obszar niezafałdowany, lekko podnoszący się w kierunku sudeckim; zbudowane ze skał osadowych. Od strony zachodniej w podłożu mamy skały przeobrażone – łupki piaszczyste, w których posiadamy rudy miedzi 11 – Sudety – najważniejsza , najbardziej zróżnicowana jednostka. Podobnie jak Góry Świętokrzyskie tworzą się na raty. W pierwszej górotwórczości-kaledońskiej powstaje tzw. zewnętrzny łuk sudecki, który zbudowany jest z trzech łańcuchów: od płn. Góry Kaczawskie, Góry Sowie-zbudowane głównie z gnejsu czyli skał przeobrażonych, na płd. Mamy masyw Śnieżnika-zbudowany głównie ze skał węglanowych, czyli o lekkim przetworzeniu węglanu w kierunku marmuru. Tak pozostało aż do górotwórczości hercyńskiej, kiedy to wypiętrzyły się pozostałe łańcuchy sudeckie (z najwyższymi Karkonoszami włącznie). Sudety piętrząc się w czasie górotwórczości kaledońskiej i hercyńskiej są górami fałdowymi. W czasie górotwórczości hercyńskiej dochodzi do ____ skał. Zafalowanie i kontakt z płynną, gorącą magmą spowodował wytrącenie się związków metalicznych, czyli różnych rud. W Sudetach spotykamy rudy miedzi, żelaza, niklu, chromu. I tak Sudety przetrwały aż do okresu tworzenia się Neoeuropy-do górotwórczości alpejskiej. W czasie górotwórczości alpejskiej, powstające najwyższe łańcuchy górskie Europy spowodowały naciski na litosferę, co daje pęknięcia-linie uskokowe. Wzdłuż nich może nastąpić przemieszczanie warstw. Takie zjawisko zachodzi w Sudetach. Dlatego od czasu górotwórczości alpejskiej, Sudety są górami zrębowymi. Neoeuropa składa się z trzech głównych jednostek: 12 – Tatry – również tworzą się na raty. Pierwszy element powstał w czasie ruchu kimeryjskiego jako wyspa krystaliczna w morzu otaczającym Paleoeuropę, są to dzisiejsze Tatry wysokie, czyli wschodnie. Natomiast całkowite piętrzenie Tatr nastąpiło w orogenezie alpejskiej (era kenozoiczna w trzeciorzędzie), kiedy to nastąpiło wypiętrzenie osadów morskich wokół wyspy krystalicznej-są to Tatry zachodnie zbudowane ze skał węglanowych. W związku z tym w Tatrach mamy wyraźny podział na krajobrazy: w wysokich-krajobraz wysokogórski o podłożu krystalicznym, stromych szczytach, na których mamy wyraźne zjawisko procesów wietrzenia. Poprzez stromość zboczy materiał zwietrzelinowy obsuwa się w dół u podnóży tworząc stożki piargowe. Natomiast nie wytwarza się w związku z tym pełen profil glebowy. W Tatrach wysokich mamy do czynienia z glebami górskimi szkieletowymi. Z uwagi na niepełny profil glebowy. Ograniczona możliwość rozwoju szaty roślinnej. Dominują iglaki, które nie potrzebują aż tak dobrych gleb. Im wyżej wchodzimy, tym będziemy wchodzili w obszar kosówki oraz hal (dominują mchy i porosty, traw mamy mało). Tatry zachodnie, które powstały w orogenezie alpejskiej zbudowane są ze skał węglanowych, dominują tutaj zjawiska krasowe. Na skałach węglanowych tworzy się dobra gleba rędzinowa. Powoduje to zmianę w szacie roślinnej, gdyż w Tatrach zachodnich już dominują lasy mieszane, czyli już mamy duża pokrywę poprzez drzewa i krzewy liściaste. Dominuje las mieszany bukowo-świerkowy (świerk potrzebuje lepszej gleby niż sosna => zmiana w szacie roślinnej => zmiany krajobrazowe). 13 – Karpaty – w granicach górskich są to pasma beskidzkie. Jeżeli chodzi o Beskidy mamy kilka pasm. Karpaty powstały w orogenezie alpejskiej-kenozoik- każda górotwórczość rozpoczyna się od zamknięcia geosynkliny. Geosynklina karpacka występowała tam gdzie znajduję się Nizina Węgierska, czyli daleko na południe od systemu karpackiego. Wszystko dlatego, że działanie sił nie było prostopadłe w geosynklinie, czyli nie powstawały normalne góry typu łukowego-fałdowe, tylko na skutek tego, że siły działały pod kątem nastąpiło przerzucenie mas skalnych na płn. i wsch. W związku z tym powstał słynny łuk karpacki od północy poprzez wschód do południa Europy. Nie mamy takiego normalnego ciągu łańcucha górskiego jak np. Ural, Kaukaz, tylko mamy ten słynny łuk karpacki sięgający od Czech przez Polskę Ukrainę aż do Rumuni. Dlatego, że działanie sił pod kątem spowodowało przerzucenie na płn i na wch mas skalnych. Dlatego nie mamy tych typowych łańcuchów górskich fałdowych, tylko handry(?) są przewrócone jedna na drugiej – mówimy że Karpaty mają budowę płaszczowinową. Budowa ta spowodowała, że nastąpiło przemieszanie mas skalnych, czyli nie możemy rozróżnić poszczególnych rodzajów skał. Dlatego mówimy, że Karpaty zbudowane są z kliszy karpackich. 14 – zapadlisko przedkarpackie – jest ono złożone z dwóch elementów: zachodniego i wschodniego. Zapadlisko powstało w momencie tworzenia się Karpat jako ugięcie litosfery. Od północy mamy Paleoeuropę sztywną, czyli zahamowanie sił, dalej mamy nałożenie się Karpat, w związku z tym litosfera się ugina. Jednostka zachodnia jest to bardzo wąski, mały element (będzie nam ponownie znany jako kraina geograficzna) jest to obniżenie raciborsko-oświęcimskie. Powstało ono w wyniku pęknięcia litosfery i zapadnięcia się warstw. Najważniejszy element na tym terenie to jest na północny-zachód od Krakowa rów krzeszowicki, przez który wylała się magma z płaszcza ziemi, dzięki czemu w dniu dzisiejszym wydobywamy tam____, ____ i ____ - typowe skały magmowe. Natomiast obszar wschodni to jest kotlina sandomierska. Powstałą ona jako dno resztek morza otaczającego nowopowstały łańcuch górski jakim są Karpaty. W wyniku podnoszenia się Europy, morze wycofywało się w kierunku wschodnim i resztką tego starego morza jest dzisiaj jezioro kaspijskie. Obecny obszar powstał po górotwórczości alpejskiej. Kotlina sandomierska zbudowana jest głównie ze skał osadowych pochodzenia morskiego ( z piasku, wapieni, kredy). Charakterystyczną rzeczą jest, że w czasie wycofywania się morza, przy brzegach osadzały się materiały (w czasie górotwórczości mamy duże zjawisko wulkanizmu => przedostawanie się do atmosfery dużych ilości siarki-siarka ta opadając na powierzchnię morza, osadzała się na brzegu. Dlatego w północnej części kotliny sandomierskiej mamy pokłady siarki (obszar Tarnobrzegu). W wyniku ruchu skorupy ziemskiej w momencie powstawania Karpat powstały na przedkarpaciu tzw. doły jasielsko-sadockie, w których wytworzyły się pokłady rapy naftowej i gazu ziemnego. PODZIAŁ NA KRAINY GEOGRAFICZNE: Czyli na pasy o kierunku wschód-zachód. Są to: I Niziny nadmorskie II Pojezierza III Niziny środkowe IV Wyżyny V Obniżenia podgórskie VI Góry. W obrębie pasów występują krainy geograficzne (obszary spójne posiadające przynajmniej jeden element różniący środowiska): 1.Nizina Szczecińska 2.Pobrzeże Słowińsko- Kaszubskie 3. Żuławy Wiślane (najniższy obszar Polski) 4. Nizina Warmińska 5. Pojezierze Pomorskie 6. Pojezierze Mazurskie (Poj. Pomorskie i Mazurskie oddzielone są Wisłą) 7. Pojezierze Lubuskie- w okolicach Kargowy występuje zjawisko bifurkacji rzeki Obra -> rozdwojenie nurtów na: -północny uchodzący do Warty (nosi nazwę Obra) -południowy uchodzący do Odry (nosi nazwę Obrzyca) 8.Nizina Śląska- Dolny Śląsk 9. Wielkopolska: a)Pojezierze Wielkopolskie b)Nizina Wielkopolska 10.Kujawy – pojezierze kujawskie(zachód Wisły) 11.Nizina Mazowiecka (z Warszawą w centrum) z kotliną warszawską 12.Podlasie – nizina podlaska – jedyny który nie ciągnie sie W-E 13.Wyżyna Małopolska (ze względu na zróżnicowanie): a)Wyżyna Śląska b)Wyżyna Krakowsko- Częstochowska (zwana Jurą) c)Niecka Nidziańska d) Wyżyna Kielecko- Sandomierska z Górami Świętokrzyskimi 14. Wyżyna Lubelska a)Roztocze b)Wyżyna Lubelska właściwa c)Polesie Lubelskie 15.Pogórze Sudeckie 16.Obniżenie Raciborsko- Oświęcimskie 17.Kotlina Sandomierska 18.Sudety 19. Brama Morawska- oddziela Sudety od Karpat, znajduje się w dolinie Odry 20. KarpatyPODZIAŁ NA KRAJOBRAZY NATURALNE 1)Nizinny (ze względu na wygląd zewnętrzny): -nadmorski -młodoglacjalny -staroglacjalny -fluwioglacjalny 2)Wyżynny( ze względu na to, na jakich skałach występuje – podłoże geologiczne): -na skałach krzemianowych -na węglanowych -na lessowych 3)Górski (ze względu na wysokość – zróżnicowana szata graficzna): -alpejski, czyli turnie (turnie- gołe skały pokryte od południowej strony mchami i porostami) -subalpejski, czyli: łąki wysokogórskie (hale) i kosówka (krzewy skarłowaciałej sosny – kosodrzewina) -regiel górny (las iglasty, świerkowo- sosnowy <limba-sosna wysokogórska>) -regiel dolny (las mieszany, świerkowo-bukowy) I tu w tych tatrach wschodnich mamy wszystkie krajobrazy górskie rygiel dolny, górny, subalpejski, alpejski. .... I jeżeli tu powstały zbocza eee wiosną na skutek rozmarzania mamy wyraźny wpływ zwietrzeliny i wody i ta zwietrzelina i woda spływa po takich zagłębieniach które my nazywamy żlebami. Czyli w zboczu o dużym nachyleniu mamy wgłębienia źleby którymi spływa woda i zwietrzelina. Dlatego u podnóża ta zwietrzelina tworzy takie stożki napływowe z złożone z piasku żwiru kamieni my nazywamy je stożkami piargowymi. Czyli wzdłuż brzgu tworzy się stożek piargowy. Naturalnie z uwagi na wpływ tej zwietrzeliny nie tworzą się pełne profile glebowe, gleba jest cienka i co roku odnawiana. Dlatego mówimy że w tatrach wysokich mamy gleby górskie szkieletowe. Naturalnie na takich cienkich warstwach glebowych nie mogą się tworzyć wielkie obszary np. drzew, dlatego tam w wysokich górach mamy tylko mchy porosty ewentualnie niżej będą położone krzewy, hale i kosodrzewiny. Dopiero jak zaczyna się wypłaszczać teren zaczynają się obszary dsfsds. Natomiast tatry zachodnie jak wiemy powstały w górotwórczości alpejskiej tej najmłodszej, ale jest to podniesienie dna morskiego, w czasie tej orogenezy i dlatego tatry zachodnie zbudowane są ze skały osadowych węglanowych. Naturalnie jak wiemy skały węglanowe bardzo łatwo ulegają rozpuszczaniu, a rozpuszczanie tak intensywne im więcej woda zawiera CO2 Wtedy mamy zjawisko krasowe. Czyli w Tatrach zachodnich dominują zjawiska krasowe. Czyli mamy urozmaiconą rzeźbę, a rozpuszczanie tych skał spowodowało że Tatry Zachodnie są teraz mniej więcej 500 m niższe niż tatry wschodnie chociaż powstały później. Wszystkie zjawiska krasowe zachowały się w dolinie kościeliskiej. Powierzchniowe i podziemne wąwozy, jary, skałki, groty, A po ziemią: kominy, korytarze, jaskinie – formy naciekowe czyli stalaktyty stalagmity , stalagnaty, draperie, jeziorka krasowe, zjawisko podlodów coś. I wszystko co związane ze zjawiskami krasowymi dolinie kościeliskiej możemy znaleźć. Dale skała wapienna daje do stworzenia gleb rędzinowych. Jest to mniej więcej na granicy 3-4 klasy bonitacyjnej czyli dobra gleba. Dlatego w Tatrach Zachodnich będziemy mieli zwiększoną ilość drzew liściastych . Co daje odmienny krajobraz od tatr wysokich. Dalej obniżenie górotworu o 500 m spowodowało że w Tatrach Zachodnich nie ma krajobrazu alpejskiego. Krajobraz kończy się na subalepejskim na halach. Czyli szczyty są bardziej w tamtą stronę o pokryte łąkami wysokogórskimi np. ornak. Karkonosze chociaż zbudowane z granitu czyli podobnie jak tatry wysokie ale powstały wiele milionów lat wcześniej bo powstały w ruchu hercyńskim. Dlatego zostały już zniszczone dlatego w Karkonoszach nie ma też alpejskiego krajobraz kończy się na subalpejskim czuli tak jak w tatrach zach. Z tym ze Karkonosze będą też przypominały trochę tatry czyli będą strome ściany źleby stożki piargowe. I tak by wyglądało gdybyśmy oglądali te góry przed plejstocenem, ale w plejstocenie jak wiemy w tym okresie zimnym, obszary nizinne i wyżynne były pokryte lądolodem natomiast w górach duża ilośc lodowców górskich. I te lodowce zmieniły trochę krajobraz naturalny a mianowicie pola lodowe zostawiły po sobie kary, które wypełniły się wodą i dlatego mamy jeziora karowe w górach...małe jeziora bardzo głebokie Morskie oko czarny staw dolina 5 stawów Jeziora kotłów . i druga forma która pozostała po zlodowaceniu przekształcenia dolin. Doliny v kształtne zostały przekształcone w doliny u kształtne. Jak wiemy doliny u kształtne różnią się od dolin v kształtnych tym że mają płaskie dno i dość strome zbocza. W dolinie v kształtnej też mamy strome zbocza ale mniejsze nachylenie. Czyli tu mamy to przekształcenie krajobrazu naturalnych polodowcowych.. i to jest charakterystyczne dla wysokich gór czyli Tatr. I to są krajobrazy naturalne które powstały w wyniku normalnych procesów geologicznych, które przeszły przez nasz kraj. Krajobraz został przekształcony krajobraz przez człowieka naturalny człowieka antropogeniczne. Mówiiliśmy już o przeksztąłceniu w rolnicze na pokrywie lessowej staroglacjalny człowiek przjoł pod działalnośc rolniczą . Najwięsze przekształcenie od 18 wieku kiedy to człowiek nauczył się wydobywać i przerabiać surowce mineralne. Krajobrazy antropogeniczne aglomeracji miejskich i okręgów przemysłowych. Krajobrazy wyżynne: Występują ze względu na podłoże geologiczne 1. Pierwszy z nich to jest na skałach krzemionowych. Jeżeli chodzi o pas wyżyn w Polsce to krajobraz na skałach krzemionowych występuje tylko w górach. Łyso Góry to najwyższe pasmo gór świętokrzyskich. Zbudowane ze skał zwanych kwarcytami a kwarcyt jest to skała osadowa zdiogenezowana. Ziarna kwarkowe zlepione lepiszczem krzemionowym. Jeden związek chemiczny SiO2. Takie góry zbudowane z jednego związku chemicznego są bardzo trudne do rozpuszczenia. Dlatego krajobraz został praktycznie nie naruszony przez wietrzenie aż okresu zlodowacenia. Dopiero w Plejstocenie nastąpiło nakrycie obszaru Polski lądolodem. Szczyty Łysogór wychodziły ponad czaszę lądolodu. Takie szczyty nazywamy nunatakami . W nunataku szczyty wychodzą ponad czaszę lądolodu. Te nunataki podlegały procesom wietrzenia fizycznego. Najpierw oddziaływała na nie insolacja czyli działanie słońca na skały, pękają. W te pęknięcia wchodziła woda i w tej temperaturze zamarzała. Drugie zjawisko wietrzenia fizycznego – zamróz. Insolacja spowodowała popękania górotworu w duże bloki skalne. Po osunięciu lądolodu te okruchy skalne pozostały na szczytach łańcucha. Takie podłoże nie daje możliwości tworzenia się dobrych gleb. Gleby bardzo jałowe 6 klasy bonitacyjnej. Jest to wysoko nie tworzy się duża pokrywa roślinna. Te powierzchnie są pokryte mchami, porostami, w zagłębieniach drobne trawy, krzewy. Nie występują drzewa. Takie tereny nazywamy gołoborzami. 2. Krajobraz na skałach węglanowych. Dolomity, margiel, gips, kreda a tych skał mamy najwięcej na terenie wyżyn. Dlatego te skały powodują zjawisko krasowe. Jak w tatrach zachodnich. Szczególnie tam gdzie mamy wapienie dolomity, tam mamy bardzo duże zróżnicowanie powierzchni terenu. Spowodowały powstanie dolin kanionów, wąwozów, a z tych bardziej odpornych powstały ostańce, skałki ostańcowe. Najbardziej znana maczuga herkulesa na wyżynie krakowsko częstochowskiej. Formy krasowe podziemne w jaskiniach itd. Jeśli jest to podłoże węglanowe to gleba rędzinowa czyli lasy liściaste dęby buki kłęby jawory. Ze względu na duże zróżnicowanie wysokościowe wiadomo ostańce – wąwozy. człowiek nie zasiedla tych terenów – uchowały się one w stanie naturalnym. Najważniejsze krajobrazy występują na terenie wyżyny krakowsko-sandomierskiej i częstochowskiej. Na wyżynie Lubelskiej jest ona bardziej zniszczona. Występują tam tereny o mniej zróżnicowanej wysokości. Zdominowany przez krajobraz rolniczy. 3 – Na lessach Na skałach lessowych. Powstały w okresie plejstocenu .Kierunek wiana wiatru od północy na południe. Tworzyły się niże i wyże. Z lądolodu wiatr brał materiał pyły, Na Węgrzech powstała największa pokrywa ale część zatrzymała się przed Karpatami. Czyli na terenie Polski na terenie pogórza Karpackiego i Sudeckiego, Kotlina Sandomierska, ale również w pasie wyżyn jest to tak zwany Płaskowyż Sandomierski. Sama nazwa wskazuje że jest płaski. Czyli pisaki przykryły budowę pod tym i wyrównały teren. Powstała pokrywa lessowa. Łatwo ulega wymywaniu. Wymywanie doprowadziło do powstania bardzo głębokich dolin. Mówimy że na płaskowyżu mają one formę wąwozów i jarów. Ten płaski teren z takimi wcięciami jest wykorzystywany przez rzeki. Skała bardzo zróżnicowana mineralicznie. Na lessach powstaje jedna z lepszych gleb a mianowicie czarnoziem na lessach. W sposób naturalny taki teren jest pokryty lasem liściastym. Natomiast od 14 wieku uprawiano tam zboża jak wiemy polska spichlerz Europy. Wiadomo płaski teren bardzo dobra gleba, a tam gdzie wąwozy nadal lasy liściaste. Zachwyt nad pieknem jesienią i wiosną. Tu czarno i kolorowe liście a tam zielono i coś tam. KRAJOBRAZY NIZNNE. Mamy 4 krajobrazy nizinne. Nadmorski i 3 glacjały staro glacjalny młodo glacjalny i fluwioglacjalny. Młodoglacjalny jest zwiazany z najmłodszym zlodowaceniem czyli północnopolskim albo inaczej bałtyckim. W tych młodych czas tworzenia jest dość krótki formy nie ulgły procesom wietrzenia. Mamy zachowane wszystkie formy polodowcowe. Tak wklęsłe jak i wypukłe. Podstawowe formy wklęsłe to rynny. W okresach ocieplenia rynny pokryły się wodą. – jeziora rynnowe. Natomiast zagłębieni w wyniku wytopienia się brył lody mamy jeziora wytopiskowe Na tych terenach duża ilość jezior rynnowych i wytpoiskowych. Poza tym mamy dużą ilość form wypukłych. Jak morena czołowa, Kem, Oz, drumlin, Moreny czołowe zbudowane z gliny a Ozy z pisaków i żwirów. One ciągną się wzdłuż rynien. Natomiast morena czołowa jest prostopadła do rynien. Dlatego mówimy że na terenie młodoglacjalnym mamy dużą deliwerację terenu. Daliweracja czyli różnica wysokości terenu. Jeśli morena czołowa może mieć 300 metrów wysokości a rynna 30-40 metrów głębokości . Kem, drumlin morena czołowa i denna to glina więc gleba brunatna to 4 klasa bonitacyjna Formacja roślina to las mieszany, bogate runo leśne. Jeśli mamy duże zróżnicowanie terenu, dużą ilość lasu. Lasy nie do wycinania a takie lasy to tylko w płaskim terenie. Młodo glacjalny Zachowany naturalny najwięcej występują na pojezierzach. Turystyka i rekreacja. Sporty wodne – wędkarstwo itp. Staro glacjalny związany z z 2 i 3 zlodowaceniem. 2 południowopolskie 3 srodkowopoleskie mazur. Nizina śląska wielkopolska , mazowiecka. One uległy procesom wietrzenia . Nastąpiło zniszczenie form polodowcowych. Formy wklęsłe zostały zapychane a wypukłe rozbite i rozwiane . Zanik jezior – prawie ich nie ma. Jeśli są to zazwyczaj są to jeziora sztuczne. Nie mamy deliweracji terenu – teren został wyrównany prawie równia nazywamy ją pedyplena lub pedeplena.. Glina z moreny czołowej rozmyta – pokrywa cały teren daje podłoże dla gleby klasy 4 brunatnej . Normalnie było by to pokryte puszczą ale są to tereny równinne więc dobre dla rolnictwa. Krajobraz antropogeniczny. Kalisz Leszno Mazowsze. Krajobraz Fluwioglacjalny związany z wodami polodowcowymi. Tworza dwie formy Pierwsza to Sandry czyli wielkie pola piaszczysto żwirowe Drugą formą są pradoliny czyli formy wyżłobione przez wodę. Jak wiemy pradoliny są równoległe do czoła lądolodu i są zgodnie z nachyleniem kontynentu wschód-zachód . Pola piaszczyste dają możliwość wytworzenia się dobrej gleby - gleby płowe . Przesiąkanie. Słaby skład mineralny mogą występować monokultury sosnowe. Korzeń palowy. Może utrzymać się na piaskach i żwirach. Pradolina – bardzo szeroka dolina o płaskim dnie . tereny podmokłe . Są często wykorzystywane przez płynące rzeki. Mamy 4 pradoliny Barycko Głogowska, Pradolina Warszawsko - Berlińska. Toruńsko Eberswaldzkka. Pradolina RedyŁeby. Krajobrazy nadmorskie – zależą od typu wybrzeża. W Polsce mamy 3 podstawowe typy wybrzeży: - Płaskie- wydmowe – najczęściej spotykane, zbudowane z pisków i żwirów. Na takim podłożu wytwarzają się najsłabsze gleby płowe. Na tych terenach mamy monokulturę sosnową. Tereny wykorzystywane rekreacyjnie. - Klifowo-strome – zbudowane z gliny. Skała bardziej odporna od piasków dlatego wybrzeże strome. Dobra gleba brunatna. Las mieszany sosnowo-bukowy. W samym pasie wybrzeża tereny wykorzystywane rekreacyjnie. Tereny dalej pod rolnictwo. - Mierzejowe albo inaczej deltowe – Żuławy Wiślane, najmłodsza jednostka geograficzna Polski, ponieważ powstała dopiero 6000 lat temu. Przedtem było to dno zatoki. Wisła niosła z całego kraju zwietrzelinę i osadzając ją na dnie zatoki spowodowała wypłycenie a później powstanie obszaru lądowego zwanego Żuławami. Mamy wyrównanie terenu ale mamy także obszary poniżej poziomu morza czyli obszary depresyjne. Największa depresja w okolicach Elbląga –1,8 m. Znajduje się tam jezioro Drużno które jest teraz najszybciej zarastającym jeziorem w Polsce. Na takich terenach charakterystyczny jest las Łęgowy. Łęgi przetrwały do XVII w. Wtedy Niemcy sprowadzili holendrów których zadaniem było uregulowanie stosunków wodnych w glebie. Wybudowali sieć kanałów i wiatraków które pompowały wodę I odprowadzały ją do zalewu wiślanego. To doprowadziło do powstania dobrych gleb madowych. Gleba która powstaje z narostów. Narosty są sprowadzane z całej Polski dlatego są zróżnicowane mineralicznie. Przełom 2-3 klasy bitumicznej. Teren po osuszeniu i wyrównaniu stosunków wodnych wykorzystywany pod rolnictwo. Krajobrazy antropogeniczne dzielimy na dwa podstawowe: - uprzemysłowione - aglomeracji miejskiej W Polsce mamy podział na 4 główne jednostki krajobrazu antropogenicznego: I – GOP-u - Górnośląski Okręg Przemysłowy. Pod koniec XVIII wieku na skutek wydobywania węgla kamiennego. Pierwszy elementem który powstawał w Zagłębiu Śląskim to były kopalnie i elektrownie. Wydobywanie surowców i przetwarzanie ich na energię spowodowało ściągnięcie głównych gałęzi przemysłowych czyli hutnictwa i przemysłu maszynowego. Nagromadzenie zakładów pracy powoduje ściągnięcie siły roboczej a co za tym idzie rozbudowy miast. Duża ilość ludzi powoduje powstawanie zakładów mających na celu ułatwienie życia człowiekowi czyli: zakłady przemysłu włókienniczego, pasmanteryjnego, odzieżowego no i Spożywczego. Spalanie surowców i tworzenie nowych dóbr powoduje duże zmiany w środowisku. Każda fabryka oprócz dóbr tworzy także zanieczyszczenia. Górnictwo powoduje zmianę układu powierzchni. Podczas wydobywania natrafia się także na skały bezużyteczne i się je odkłada powstają tak zwane hałdy skał płonnych. Skała płonna czyli nie surowiec. Te hałdy powodują nacisk na powierzchnię Ziemi ale również na warstwy geologiczne. Powoduje to do powstania pustych przestrzeni pod powierzchnią i następują zawały czyli tąpnięcia. Czyli takich mikrowstrząsów w Litosferze, które powodują zerwanie warstw geologicznych. A na powierzchni powstają zagłębienia zwane zapadliskami. Mamy dwie formy wypukła –hałdę i wklęsłą zapadlisko. Kopalnie jak powstają to kopie się szyb który dziurawi wszystkie warstwy tworzy się zjawisko leja depresyjnego: - obniżenie poziomu wody gruntowej w wyniku jej pobierania ze studni. Największy lej depresyjny znajduje się w GOP-ie i ma 400km2. Z powodu tego wypompowywania wody wokół Gop-u wybudowano zbiorniki recesyjne. Najważniejsze to; - na górnej Wiśle – Goczałkowice - na północy mała Panew – Turawa, turawaki. - Rybnicki Produkcja i wydobycie bogactw: powoduje wyraźne zmiany w atmosferze. Zanieczyszczenia powodują niszczenie tlenu w atmosferze. Gdyby zawartość tlenu spadła poniżej 16 % to ludzie by umarli lub musieliby stamtąd odejść. Dlatego mówimy że Dolny Śląsk stoi na krawędzi katastrofy ekologicznej. Dlatego w 70, 80 latach na Śląsko przeprowadzono deglomerację. Czyli zakłady najbardziej uciążliwe przenosiło się na inne tereny lub jeśli nie była to produkcja Konieczna to po prostu zamykano. Dlatego rozprzestrzenił się obszar uprzemysłowiony o nowe okręgi przemysłowe wokół Górnego Śląska: Tak na północy powstał Okręg Częstochowski na zachodzie Kędziżyn-Koźla, Na południu Bielsko Biała. II LGOM – Legnicko – Głogowski Okręg Miedziowy. Zaczął tworzyć się już przed II wojną światową kiedy to Niemcy odkryli kopalnię miedzi na złożu południowym czyli Legnica, Złotoryja. Pobudowali hutę w Legnicy. Od II wojny światowej te obszary znalazły się na terenie Polski. Geolodzy szukali dalej i znaleźli nowy obszar wydobycia czyli Lublin – Polkowice. Dla tego złoża pobudowano 2 huty w Głogowie a raczej pod Głogowem w dolinie Odry. W związku z tym mamy te same zniekształcenia terenu co w GOP-ie czyli hałdy, leje depresyjne, zawaliska, tąpnięcia. Dodatkowo mamy zbudowane tak zwane stawy flotacyjne. Flotacja jest to przepłukiwanie rudy. Dlatego że ruda ma tylko 3% miedzi. Dlatego w ten sposób się je wzbogaca, ale mamy negatywny skutek czyli parowanie z tych stawów. Mamy odparowanie związków miedzi oraz CO2. CO tlenku siarki, a to powoduje na dużym obszarze kwaśne deszcze. Sieć hydrograficzna składa się z rzek i zbiorników wodnych np. jeziora, kierynek rzek zgodnie z nachyleniem kontynentu-asymetria: dorzecza prawe>lewe system rzeczny-rzeka główna i jej dopływy w ujęciu liniowym, dorzecze-obszar na którym znajduje się system rzeczny, obszar bezodpływowy-basen sendymentacyjny nie posiada połączenia z wszechoceanem, 2 rzeki główne: Wisła i Odra, zlewisko-obszar z którego wszystkie rzeki wpadają do tego samego basenu sendymentacyjnego, jezioto-zbiornik wodny w zagłębieniu terenu zwane misą jeziorną, podział genetyczny jezior: a)polodowcowe -rynnowe (długie i wąskie, pofalowane dno: Jeziorak, Gopło) -wytopiskowe, morenowe różna forma -górskie, z lodowców górskich, karowe (Morskie oko, czarny staw) b)mierzejowe (Jamno, Gardno) c)meandrowe w starorzeczach d)krasowe e)meteorytowe (jeziora Morawskie) f)jeziora sztuczne-antropogeniczne, rozwój życia w jeziorze: a) oligotrificzne-młode np. wytopiskowe, starorzecze, mierzejowe b)eutroficzne-pełny rozwój np. rynnowe c)dystroficzne-stare np. karowe, rzeki które nie uchodzą do Bałtyku: Strwiąż, Orawa, Morwa i Orlice.

Katie

prosze bardzo... jest to głównie na zasadzie kopiuj-wklej z notatek innych osób bo bylo robione na szybko ale czesc sama pisalam... w weekend ja udoskonale i tez zamieszcze

Medea

dzięx Katie, przyda się Very Happy

Gość

mam tu cos specjalnego dla 2g:

1.klimat, pogoda, powierzchnia polski, i długość w granicach
2. należy wymienić jednostki w praeuopie i paleoeuropie i narysować schemat
3. opisać krajobraz na lessach, i opisać niecki (szczecińska itd.)
4. scharakteryzować zmiany środowiska w Krakowie i w Trójmieście
5. scharakteryzować TOS lub LGOM
6. masy powietrza polarno-kontynetalne lub polarno-morskie
7. definicje: endemit, relikt, i inne
8. napisać (bez scharakteryzowania) jedną krainę
9. było pytanie co wpływa jak na zmiany w atmosferze lub hydrosferze

podziały na krainy krajobrazy. Bez historii

Takie były pyatnia na sprawdzianach komora w tym roku

Cyraneczka

Katie, referat żeś walnęła Smile

Dzięki

Gościu, :]

oleńka:]